Aart van der Leeuw

Luister naar het gedicht van Aart van der Leeuw voorgedragen door Jacques Giesen

uit: De mooiste natuurgedichten: van vroeger en later, Kok, Kampen, 1986

Van der Leeuw vertelt een verhaal, een klein verhaaltje. Als in een filmscène: ruisend, wuivend riet op de voorgrond; en dan verschijnt er een kind (een jongen?) in beeld. Het riet trekt zijn aandacht - hij breekt een halm af, snijdt die tot een fluitje, en haalt er muziek uit.

Einde verhaal? Nee, in de tweede strofe verschuift de aandacht naar de plant, die het fluitje leverde. Het riet wordt toegesproken als een persoon, en in die optiek kan de plant ook een wens hebben: stem te geven aan vreugde en levenslust. En de dichter zoomt uit naar het weidse landschap, daar voel je de verandering die het fluiten teweeg brengt: ' 't lage land' wordt jubelend overstroomd met muziek.

M. Vasalis

uit: Vergezichten en gezichten, G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1954

Een heel klein gedicht, maar wat een groots thema: 'ik', een mens, tegenover de grandeur van het universum. Een individu, deel uitmakend van de kosmos, maar tegelijk die kosmos observerend.

Dat zijn de enige twee elementen in dit gedicht: een mens, 'ik', en een ster. Beide zijn ze alleen, de ster expliciet, de 'ik' impliciet. Maar plotseling, als in een flits, wordt de 'ik' zich bewust van een relatie: 'Ik zag vanavond voor het eerst een ster' en dan: 'Ik was ineens van hem doordrongen' .

De kosmos is voor ons verbonden met veel diepliggende associaties en gevoelens, die moeilijk in woorden te vangen zijn. Al die gevoelens roept Vasalis op in dit gedicht, niet door ze op te sommen, maar door beelden die als het ware die associaties doen mee vibreren. Het heelal, zichtbaar in die ene ster, betekent: grootsheid, ruimte . Het staat ook voor onveranderlijkheid; niet grillig en vergankelijk, maar vast en blijvend ('hij trilde niet'); voor onmetelijke tijd, voor het oerbegin - zo essentieel anders dan de korte, eindige, jachtige mensentijd ('hij leek zo jong en /van vóór verdriet'); voor licht (de sterren als bron en baken van licht); voor de kleinheid van de mens tegenover die immensiteit, en voor leegte ('alleen'). En in die ster, die daar alleen lijkt te staan, ziet de mens zijn eigen alleen zijn weerspiegeld.

Er zijn parallellen tussen dit gedicht van Vasalis en De roeier van Kopland: in beide is er een 'ik'-persoon die de wereld buiten zichzelf observeert, maar die eigenlijk juist daardoor zich bewust is van zichzelf.

En natuurlijk roept dit gedicht ook een vergelijking op met Het vrije veld van Bernlef - ook daar: de mens in zijn vergankelijkheid, met herinneringen en verdriet, tegenover de onaantastbaarheid, de onbeweeglijkheid, tegenover het licht aan het begin van het heelal.

Remco Ekkers

uit: Haringen in sneeuw, Leopold, Amsterdam, 1984

Twee paarden, die zichzelf zijn, met hun warme lijf, in een weiland staand, - maar die ook een symbool zijn: van de lente en de zomer: dicht bij elkaar, eigenlijk een geheel vormend, in elkaar overgaand. Een ode aan de seizoenen, aan de omgeving, aan samen zijn, verbondenheid, aan tevredenheid.

Een zelfde tevredenheid als het schaap van Mark Boog?

Diana Ozon

uit Bronwater, Passage, Groningen, 2005

Ook dit gedicht begint met een klein, onopvallend voorval: een graspol die meegesleurd wordt door het stromende water. Maar net in als De roeier van Kopland kan het verbeeldingsvermogen met zo iets kleins op de loop gaan en het laten groeien tot het een machtig fenomeen wordt. De graspol wordt groter, groter, groter, sterker en machtiger - een visioen van sterk en belangrijk zijn. Maar het is wel cruciaal dat de graspol dat niet in zijn eentje klaar speelt; er is daarvoor een ander iets of iemand nodig ( hier een gestrande tak): 'Samen veranderen we de loop van de rivier'. Fantasie kan schitterende dromen opleveren.