MUSEUM VALKENBURG GEDENKT 50e STERFDAG VAN JAN HANLO

Op 16 juni 2019 is het vijftig jaar geleden dat de dichter Jan Hanlo overleed. Museum Valkenburg wil Jan Hanlo gedenken met een mooie expositie van zijn werk in de Jacques Vonkzaal. Afgelopen maanden heeft een werkgroep van Jan Hanlo-kenners - dichter en letterkundige Wiel Kusters, Ser J.L. Prop en Jan Schurgers - met vertegenwoordigers van het museum de tentoonstelling voorbereid. Stukken uit de nalatenschap van Hanlo in het Literatuurmuseum in Den Haag zijn doorvorst en geselecteerd. Niet alleen zijn literaire werk is vertegenwoordigd, ook zullen er aquarellen en kindertekeningen van Jan Hanlo te zien zijn. Prof. Wiel Kusters noemt de expositie een waardige hommage aan een groot en oorspronkelijk dichter.

Van Bandung naar Valkenburg
Johannes Bernardus Maria Raphaël Hanlo (1912–1969) woonde een groot deel van zijn leven in Valkenburg. Hij werd in 1912 geboren in Bandung, het toenmalige Nederlands Indië. Zijn vader was voorzitter van de Landraad in Bandung, zijn moeder dochter van een Deurnese gemeente arts. Nog in het jaar van zijn geboorte scheidden zijn ouders en kwam moeder met Jan terug naar Deurne. In 1927 namen ze hun intrek in Valkenburg. Jan werd als 15-jarige ingeschreven op het Sint Bernardinuscollege in Heerlen. Als scholier schreef hij al zijn eerste gedichten. Na het eindexamen volgde een studie M.O. Engels en in 1942 ging hij psychologie studeren in Amsterdam. Tot 1958 werkte Hanlo als leraar Engels aan Instituut Schoevers in Amsterdam. Door ziekte van zijn moeder besloot hij definitief naar Valkenburg terug te keren. Na haar overlijden bleef hij tot zijn dood in Valkenburg wonen, in het poortwachtershuisje van Geerlingshof in Strabeek.

Oote oote oote
In 1947 verschenen Hanlo’s eerste gedichten in het literaire tijdschrift Criterium. In hetzelfde jaar belandde hij in een psychose en verbleef hij een tijdlang in diverse psychiatrische inrichtingen, onder meer in de Amsterdamse Valeriuskliniek. In 1952 veroorzaakte zijn gedicht 'Oote' (“Oote oote oote / Boe” enzovoort) hevige opschudding: er werden door een VVD-politicus zelfs Kamervragen over gesteld. Dit klankgedicht met jazz-allure (Hanlo maakte zelf eens een vergelijking met 'kinderbrabbeltaal') leverde wel de nodige publiciteit op. In 1958 werden zijn Verzamelde gedichten uitgegeven bij uitgeverij G.A. van Oorschot te Amsterdam. Van deze bundel verscheen in 1970 een tweede vermeerderde druk. Inmiddels is de tiende druk verschenen (2018). Weinig dichters kunnen zoiets Hanlo nazeggen.
Vanaf de jaren zestig schreef Jan Hanlo vooral prozateksten: korte overdenkingen, filosofietjes, stukken over de vrije wil, raadsels, beschouwingen over jazz, boekbesprekingen. Deze teksten werden in 1966 gebundeld onder de titel In een gewoon rijtuig. Veel van zijn gedichten en proza verschenen in de jaren vijftig en zestig in tijdschriften als Roeping, Barbarber, Podium, Tirade en de krant Friese Koerier. Zijn proza en een enkel nagekomen gedicht bundelde Hanlo in Moelmer (1967).

Liefde en tragiek
Jan Hanlo schreef ook honderden brieven over de meest uiteenlopende onderwerpen. Vaak bevatten die meningen en gedachten over het bestaan, over de liefde en over religieuze thema’s. Ze werden in 1989 uitgeven in twee delen Brieven van in totaal meer dan 1400 pagina’s. In 1971 verschenen onder de titel Go to the Mosk de brieven die hij in 1969 vanuit Marokko had geschreven. In die brieven kwam vooral zijn liefde voor de twaalfjarige Mohamed aan bod, aan wie hij een toekomst wilde geven door hem onder te brengen in een Nederlands gezin. In 1972 verscheen Zonder geluk valt niemand van het dak, het verslag van de psychose die hij in 1947 had doorgemaakt.
Jan Hanlo kwam op een tragische manier om het leven. Op zaterdag 14 juni 1969 botste hij bij een inhaalmanoeuvre met zijn motor op de Rasberg in Berg en Terblijt op een landbouwtrekker. Hoewel zijn verwondingen leken mee te vallen, overleed hij twee dagen later in het ziekenhuis in Maastricht, slechts 57 jaar oud. Zijn biografie, geschreven door Hans Renders, verscheen in 1998 onder de titel Zo meen ik dat ook jij bent, ontleend aan een van zijn bekendste gedichten.
In 1997 besloten B en W van Valkenburg een hofje op de plek van het afgebroken poorthuisje waarin Jan Hanlo woonde, naar hem te vernoemen. Een Jan Hanlohof is er echter nooit gekomen. Omwonenden tekenden bezwaar aan tegen deze naamgeving nadat ze iets hadden vernomen over Hanlo’s liefde voor jonge jongens.
Wel is vlak bij zijn vroegere woning een herdenkingsplaquette geplaatst. Bovendien bestaat sinds 2016 het Jan Hanlo Poëziepad: een wandelroute met gedichtenzuilen. De route voert van Chateau St. Gerlach in Houthem, via de plek waar Hanlo’s kleine portierswoning stond, naar het kerkhof in de Bosstraat in Broekhem, waar de dichter in de tweede rij begraven ligt.
De tentoonstelling in Museum Valkenburg bestaat uit documenten, foto’s en teksten, afkomstig uit de collectie van het Literatuurmuseum in Den Haag en uit particuliere verzamelingen. De expositie wordt zondag 16 juni om 15 uur geopend door prof.dr. Wiel Kusters en duurt tot en met 25 augustus 2019.

 

MUSEUM VALKENBURG, Grotestraat Centrum 31
6301 CW Valkenburg LB
T: 043 601 6394
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
I: www.museumlandvanvalkenburg.nl